شکارچیان کوچک اما ماهر، عنکبوتهای فلاخنی (Theridiosoma gemmosum)، با روش شکار شگفتانگیزی طعمه خود را به دام میاندازند. این شکارچیان ریزجثه به جای انتظار برای گرفتار شدن طعمه در تار، از تار خود به عنوان یک سلاح پرتابی استفاده میکنند؛ روشی شبیه به شگرد گلادیاتورهای رومی با نیزه و تور.
راز موفقیت این شکارچیان کوچک چیست؟ پژوهشهای جدید نشان میدهد که حس شنوایی نقش حیاتی در این فرآیند ایفا میکند. عنکبوت فلاخنی با دقت به صدای اطراف گوش فرا میدهد تا کوچکترین لرزش ناشی از حرکت طعمه را تشخیص دهد.
مهارت شگفتانگیز در ساخت تار
عنکبوت فلاخنی تار خود را به شکل مخروطی میسازد و با کشیدن مرکز آن، ساختاری شبیه به منجنیق ایجاد میکند. این عنکبوت در نوک مخروط مینشیند و با حس ارتعاشات، تار را با سرعت فوقالعادهای به سوی طعمه پرتاب میکند. این روش شکار، دانشمندان را متحیر کرده است.
سارا هان، محقق دانشگاه آکرون، که سالها این عنکبوتها را مطالعه کرده، میگوید: «یافتن این عنکبوتهای کوچک بسیار دشوار است.» او ساعتها در کنار رودخانهها به دنبال تارهای مخروطی شکل آنها در میان سنگها میگشت. برای مطالعه رفتار شکار، او عنکبوتها را به آزمایشگاه منتقل کرد و با فراهم کردن شاخهها برای ساخت تار و پشهها به عنوان طعمه، رفتار آنها را زیر نظر گرفت. با استفاده از فیلمبرداری با سرعت بالا و نصب پشهها بر روی نوارهای کاغذی، تیم تحقیقاتی به نتایج شگفتآوری دست یافتند.
گوش سپردن به صدای طعمه
آزمایشها نشان داد که عنکبوتها حتی قبل از تماس فیزیکی طعمه با تار، آن را پرتاب میکنند. دوربینهای پرسرعت نشان دادند که عنکبوتها با شنیدن صدای بال زدن پشهها، بدون تماس مستقیم، تار خود را رها میکنند. در آزمایش دیگری، با استفاده از یک دیاپازون، فرکانس بال زدن پشهها شبیهسازی شد و عنکبوتها باز هم به این صدا واکنش نشان دادند.
به نظر میرسد موهای حساس به صدا بر روی پاهای عنکبوت، این توانایی استثنایی را به آنها میدهد. این موها ارتعاشات هوا و تار را دریافت میکنند و به عنکبوت کمک میکنند تا زمان رسیدن طعمه را با دقت پیشبینی کند.
سرعت و دقت فوقالعاده
پرتاب تار با شتابی معادل 50 برابر شتاب گرانش زمین انجام میشود؛ سرعتی نزدیک به 1 متر بر ثانیه که طعمه را در کمتر از 40 میلیثانیه به دام میاندازد. علاوه بر سرعت، دقت این شکار هم قابل توجه است. عنکبوتها در 76 درصد موارد، طعمه را در جلوی تار خود هدف قرار میدهند. این دقت نشان میدهد که احتمالا آنها ارتعاشات صوتی دریافتی از هوا و تار را با هم مقایسه میکنند تا شانس موفقیت خود را افزایش دهند.
الهام از طبیعت برای فناوریهای آینده
مطالعه رفتار شکار عنکبوت فلاخنی، نه تنها خلاقیت شگفتانگیز طبیعت را به نمایش میگذارد، بلکه میتواند الهامبخش فناوریهای جدید در زمینه رباتیک و علم مواد باشد. این پژوهش، گامی مهم در درک رفتار پیچیده عنکبوتها و الهام گرفتن از آن برای پیشرفت علم و تکنولوژی است.
عنکبوتهای فلاخنی عمدتا در مناطق گرمسیری و نیمهگرمسیری و محیطهای مرطوب زندگی میکنند. ساخت تارهای کشسان و بازسازی مداوم آنها نشان از فعالیت مداوم و هوشمندی این موجودات کوچک دارد. فعالیت شبانه این عنکبوتها نیز به افزایش شانس شکار و جلوگیری از شکار شدن کمک میکند.